Najbardziej tajemniczym miejscem na Malcie nie są wcale jej megalityczne świątynie, ale Hypogeum Ħal Saflieni...* tak tajemnicze, że nie można tam nawet robić zdjęć (będzie to więc mój jedyny maltański wpis bez zdjęć);
* hypogeum jest ukryte pod ziemią w miejscowości Paola (po maltańsku Raħal Ġdid czyli
nowe miasto);
* ze względu na ochronę tego cennego zabytku liczba odwiedzających jest limitowana - dziennie może tu zejść tylko 80 osób (w grupach po maksymalnie 10 osób). Nie trudno zgadnąć, że w sezonie nie tak łatwo jest zarezerwować bilet na wizytę w tym miejscu;
* łudząc się, że małe obłożenie turystyczne wczesną wiosną pomoże, bilet kupiłam z zaledwie dziennym wyprzedzeniem i muszę przyznać, że nie wierzyłam własnemu szczęściu, że było to jeszcze możliwe!
* bilety są bardzo drogie (w tym momencie to 30 euro!), ale wynika to z niewielkiej dozwolonej liczby odwiedzających dziennie i kosztów utrzymania obiektów.
Niewiele brakowało, aby tego miejsca nie można by było oglądać wcale...* hypogeum zostało odkryte przypadkowo przy okazji robót budowlanych w 1902. Podobno chodziło o budowę cysterny dla nowo budowanych domów. Robotnicy dokopali się do dziwnych jaskiń i niestety wykorzystali je jako wysypisko śmieci;
* badania archeologiczne ruszyły więc dopiero rok później, w 1903;
* gdy Ħal Saflieni zostało wpisane na listę UNESCO w 1980 zaczęły je odwiedzać tłumy zwiedzających, co wkrótce zaczęło zagrażać tej delikatnej budowli. Zamknięto ją więc w 1992 roku i dopiero po wprowadzeniu dodatkowych zabezpieczeń i ograniczeń otworzono z powrotem w 2000 roku.
A samo hypogeum to...* tajemnicza podziemna, megalityczna budowla;
* nie wiadomo do końca jakie miała przeznaczenie, ale najprawdopodobniej była świątynią, która z czasem stała się miejscem pochówków i nekropolią;
* ludzi początkowo chowano w naturalnych jaskiniach, a po ich zapełnieniu wydrążano nowe. Przez wieki pochowano tutaj ok. 7 tysięcy osób!
* hypogeum ma 3 poziomy. Najstarszy jest rzecz jasna ten najwyższy (wybudowany między 3600 a 3300 r.p.n.e.), niestety on został też najbardziej uszkodzony przez robotników, którzy go 'odkryli'. Oryginalnie nie miał sklepienia, był więc oświetlony światłem słonecznym;
* kolejne dwa poziomy powstały w 3300-3000 r.p.n.e. (średni) i 3000-2400 r.p.n.e. (najniższy);
* najniższy poziom znajduje się mniej więcej 10.5 m pod poziomem obecnej drogi;
* całość ma ok. 500 metrów kwadratowych i składa się z przeróżnych pomieszczeń i przejść;
* średni poziom architekturą przypomina konstrukcję naziemnych świątyń megalitycznych, znajdują się też tutaj najładniejsze komnaty. To tutaj znaleziono ślady pochówków oraz prehistoryczną biżuterię i ceramikę. Stąd też pochodzi najsłynniejsza maltańska rzeźba
Śpiąca Wenus* zachowały się też delikatne prehistoryczne malowidła wykonane ochrą na ścianach. To właśnie ze względu na ich ochronę zdecydowano się drastycznie obciąć liczbę zwiedzających.
* musiałam więc tam być!