I co będzie dalej?

Byliśmy w Birmie czy Mjanmie?
Nie jest wcale tak łatwo odpowiedzieć na to pytanie. Rodowici mieszkańcy nazywali swój kraj właśnie 'Myanma' (czyli 'Kraj silnych jeźdźców') albo 'Bamar' (od większości etnicznej). Na podstawie tego drugiego określenia powstała nazwa 'Birma' używana w czasach kolonialnych przez Brytyjczyków. Po uzyskaniu niepodległości kraj nazywał się 'Związkiem Birmańskim' (Union of Burma) aż do 1989 roku, gdy junta zmieniła nazwę na 'Związek Mjanmy' (Union of Myanmar). Mimo iż jest to powrót do tradycyjnej nazwy kraju, zmiana ta spowodowała wiele kontrowersji - nie była konsultowana z ludnością i była bojkotowana przez wielu działaczy opozycyjnych (w tym Aung San Suu Kyi).
Powoduje to ogromny chaos w nazewnictwie. Za wikipedią:
'Niemniej stanowisko MSZ nie do końca jest jasno sprecyzowane, gdyż równolegle stosowany jest także zapis „Birma/Myanmar” i „Republika Związku Myanmar”, dawny zapis „Myanmar” i „Związek Myanmar” oraz zapis „Mjanma” i „Republika Związku Mjanmy”.
W 2012 roku Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych ustaliła krótką nazwę państwa Mjanma z zastrzeżeniem, że nazwą wariantową pozostaje Birma.'
Ja używałam nazwy 'Birma' w odniesieniu do tradycyjnej krainy, kultury i historii, natomiast 'Mjanma' w kontekście oficjalno-administracyjnym.

Ale nie tylko kwestia nazwy kraju jest skomplikowana.
Patrząc na jego historię i zwroty w polityce można dostać zawrotu głowy!
Oto krótki zarys tego, co działo się w tym kraju w ostatnich czasach:

1754
Po latach wewnętrznych wojen, rozdrobnienia i konfliktów z sąsiadami, powstaje Trzecie Imperium Birmańskie, monarchia absolutystyczna. Kraj szybko się rozrasta i wchłania sąsiednie prowincje (zamieszkałe m.in. przez lud Monów, Arakanów i muzułmańskich Rohingya). Birma jest lokalną potęgą.

1826
Birma przegrywa pierwszą wojnę brytyjsko-birmańską, traci dwie spośród trzech nadmorskich prowincji i mocno nadwyręża gospodarkę kraju. Początek ery kolonializmu.

1886
Wielka Brytania ostatecznie wchłania ostatnią niezależną część kraju, Górną Birmę ze stolicą Mandalay, przyłączając ją do Indii Brytyjskich. Birmańczycy, uważający się za lepszych od Hindusów są tym niesłychanie upokorzeni. Ostatni birmański król Thibaw zostaje aresztowany i deportowany do Indii, gdzie umrze na wygnaniu po paru latach.
Birma przestaje istnieć na ponad 60 lat.

1927
Kolonializm w pełnym rozkwicie.
Co ważne, ścisłe brytyjskie rządy zostają wprowadzone jedynie tam, gdzie żyje etniczna większość kraju, czyli Bamarowie. Reszta prowincji (np. Shan, Kachin, Kayin itd) pozostaje w dużej mierze autonomiczna.
Brytyjczycy zmieniają nazwy większych miejscowości - Yangon staje się Rangunem, Pagan Baganem, a Pyay zostaje Promem. Nie szanują lokalnych zwyczajów i kultury, a szczytem bezczelności jest powszechne nieściąganie butów przed wejściem do buddyjskich świątyń. Do Birmy ściąga mnóstwo Hindusów oraz Chińczyków, otwierających liczne biznesy. W 1927 roku w Rangunie Hindusi stanowią większość populacji. Wśród Birmańczyków narasta niezadowolenie i oburzenie. Na birmańskich wsiach powstają jedne po drugich 'stowarzyszenia nacjonalistyczne'.

1937
Wrzenie w kraju zmusza Brytyjczyków do wydzielenia Birmy z Indii Brytyjskich jako osobną jednostkę. Ma własną konstytucję, rząd i premiera. Wciąż jest zależna od brytyjskiego króla.
W kraju notorycznie zdarzają się akty przemocy wymierzone w Hindusów i Chińczyków. Słynne ranguńskie więzienie Insein jest największym więzieniem Imperium Brytyjskiego.

1942
Birmę atakuje i zajmuje Japonia. Rok później ogłasza powstanie niezależnej Birmy pod nazwą Bama z marionetkowym, zależnym od Japonii rządem. 'Dyktatorem' zostaje dotychczasowy premier Ba Maw, a ministrem wojny, drugą osobą w kraju, działacz nacjonalistyczny Aung San.

1945
Birmańczycy pod wodzą Aung Sana buntują się przeciwko Japończykom i zmuszają ich do ewakuacji z Birmy. W ich miejsce wracają Brytyjczycy, ale Birmańczycy rozpoczynają negocjacje na temat uzyskania niepodległości.

1947
Brytyjski premier Clement Attlee podpisuje z Aung Sanem układ obiecujący Birmie niepodległość. Uchwalono konstytucję gwarantującą wieloetnicznemu krajowi rozdział państwa i religii. Pierwsze wybory wygrywa partia Aung Sana zdobywając 60% głosów, co wścieka jego przeciwników - komunistów i mniejszości narodowe.
3 miesiące po wyborach doprowadzają oni do zamordowania Aung Sana, który stał się największym birmańskim bohaterem narodowym. Jego córka, Aung San Suu Kyi ma wtedy dopiero 2 lata.

1948
Birma faktycznie uzyskuje niepodległość od Wielkiej Brytanii. Konflikt między Bamarami, a mniejszościami etnicznymi przybiera na sile. Wojna domowa na pograniczach kraju będzie trwała z różnym nasileniem przez kolejne 40 lat.

1962
Birma jest jednym z najlepiej rozwijających się krajów regionu z dynamicznie rozwijającą się gospodarką (dzięki reparacjom wojennym i eksportowi ryżu), świetnie radząc sobie też na arenie międzynarodowej. Nie zajmuje stanowiska w Zimnej Wojnie, zostając liderem Ruchu Państw Niezaangażowanych, a Birmańczyk U Thant zostaje trzecim w historii sekretarzem generalnym ONZ. Rząd opiera się silnym komunistom, burzącym się mniejszościom narodowym i coraz bardziej rosnącej w siłę i bogactwo armii.
Jednak 2. marca 1962 roku dochodzi do wojskowego zamachu stanu. General Ne Win zostaje dyktatorem, a 'Dekada demokratyczna' w Birmie dobiega końca.

1982
W Birmie trwa dyktatura Birmańskiej Partii Programu Socjalistycznego, która w 20 lat zmieniła Birmę z najbogatszego kraju Azji w najbiedniejszy.

Kraj jest totalnie odizolowany od świata zewnętrznego, nie ma żadnych przedstawicielstw organizacji międzynarodowych (w tym uczelni), wyrzucono zagranicznych dziennikarzy, lekarzy, misjonarzy i działaczy, nie uczy się języka angielskiego, Birmańczykom zakazano wyjazdów za granicę, a cudzoziemcom wjazdu do Birmy. Wszystko co kojarzy się z zachodem zostaje zakazane, birmańska inteligencja zostaje zmarginalizowana jako potencjalnie wroga władzy. Hula cenzura.
Firmy prywatne zostają zakazane (a te z obcym kapitałem wyrzucone), wszystkie przedsiębiorstwa zostają znacjonalizowane. Specjaliści, ludzie wykształceni i wykwalifikowani opuszczają kraj. Demonetyzacja pozbawia ludzi oszczędności. Gospodarka jest w rozkładzie, wzrasta bezrobocie.
Przeciwnicy polityczni są prześladowani. Więzienie Insein znowu pęka w szwach.

Wszystkie partie, poza rządzącą, zostają zdelegalizowane, mniejszości etniczne tracą autonomię. Po ogłoszeniu nowego prawa dzielącego ludność na trzy kategorie (obywatelami III kategorii stają się mniejszości narodowe) tracą też i wszelkie prawa. Lud Rohingya nie zostaje zakwalifikowany nawet jako osobna grupa etniczna. Władza twierdzi, że są to nielegalni imigranci z Bengalu i odmawia wydania im dokumentów. Rohingya stają się bezpaństwowcami i nie są w żaden sposób chronieni. Nie mają dostępu do edukacji, opieki medycznej, nie mogą zdobyć legalnej pracy.

1988
ONZ nadaje Birmie status 'najmniej rozwiniętego kraju świata', co staje się ujmą dla narodu. Przez kraj przechodzi seria protestów wściekłej i głodnej ludności. W 'Rewolucji 8888' (nazwa pochodzi od daty: 8.08.'88 o 8:08), w demonstracjach na ulicach Rangunu biorą udział setki tysięcy ludzi. Armia wychodzi im na przeciw, masakrując czołgami i bronią. Szacuje się, że zabito nawet 3 tysiące osób, znacznie więcej wtrącono do więzienia. Mimo to protesty nie ustają, a Aung San Suu Kyi, córka bohatera narodowego Aung Sana w gorącej przemowie pod Pagodą Szwedagon porusza 1.5 milionowy tłum.
Kraj ogarnia paraliż, brakuje dosłownie wszystkiego, w tym wody i leków, wzrasta przestępczość.
W tej atmosferze dochodzi do kolejnego wojskowego zamachu stanu i władzę obejmuje 'nowa junta'. Inwestuje w jeszcze większe umocnienie armii, przesiedla ludzi z miast na wsie, aby zapobiec kolejnym protestom i zmienia nazwę kraju z Birmy na Mjanmę.
24 porozumienia kończą wojnę domową z mniejszościami etnicznymi.

1990
Junta zapewnia, że zmienia kurs z socjalizmu na kapitalizm i ogłasza demokratyczne wybory, które wygrywa partia Aung San Suu Kyi. Junta nie uznaje wyników, członków zwycięskiej partii wtrącając do więzień. Aung San Suu Kyi, 'Stalowa Magnolia' zostaje zamknięta w areszcie domowym.
Kraj jeszcze bardziej pogrąża się w biedzie, a junta wyprzedaje złoża surowców (głównie Chinom), aby utrzymać swoje funkcjonowanie.

1991
Aung San Suu Kyi otrzymuje Pokojową Nagrodę Nobla.

2005
Stolica zostaje przeniesiona do nowo wybudowanego, wielkiego Naypyidaw. Ekscentryczne inwestycje nie pomagają i gospodarka kraju jest w tragicznym stanie. Trzy czwarte obywateli żyje poniżej granicy ubóstwa. Ceny podstawowych produktów szybują w górę.

2007
Gaz zdrożał o 500%, a benzyna o 200%.
Rozpoczyna się 'Szafranowa Rewolucja' - na ulice wychodzą mnisi, a za nimi reszta obywateli i żądają obniżenia cen podstawowych produktów spożywczych i podjęcia dialogu z opozycją. Reżim krwawo tłumi protesty. Znów są ofiary śmiertelne.

2008
Południe Birmy nawiedza Nargis, drugi najbardziej śmiertelny cyklon w historii, zabijając ponad 130 tysięcy ludzi. Ponad 2 miliony ludzi traci dach nad głową i zostaje bez pożywienia. To największa katastrofa naturalna w historii Birmy. Zagraniczne organizacje pomocowe nie zostają wpuszczone do kraju, ludzie sami próbują sobie jakoś pomagać. Rząd nie robi praktycznie nic, spokojnie organizując referendum konstytucyjne zaplanowane na 8 dni po przejściu cyklonu.
Referendum okazuje się sukcesem reżimu, przyjęto nową konstytucję obowiązującą do dziś, dzięki której armia zyskała jeszcze większe prawa (mimo, że mało kto z głosujących widział projekt ustawy zasadniczej).

2010
Kolejne wybory wygrane przez reżim, który ogłasza serię demokratycznych reform. Władza czuje się na tyle pewnie, że wypuszcza Aung San Suu Kyi z aresztu domowego i pozwala jej komunikować się z mediami.

2012
Partia Aung San Suu Kyi zdobywa prawie wszystkie miejsca w wyborach uzupełniających. Wyniki zostają uhonorowane przez rządzących.
Przez stan Rakhine przechodzi seria pogromów na Rohingya. Podsycają je niektórzy buddyjscy duchowni, oskarżając muzułmańską ludność o spiskowanie i przygotowywanie zamachów terrorystycznych. Ginie 600 osób, około 140 000 musi uciekać z domów.

2015
Pierwsze prawdziwie wolne wybory w Birmie. Wprawdzie obowiązująca konstytucja nie pozwala Aung San Suu Kyi kandydować na prezydenta, ale jej partia, Narodowa Liga na rzecz Demokracji (NLD) odnosi absolutny sukces wyborczy. Uzyskany przez nią wynik sprawia, że może samodzielnie rządzić krajem.
Co ciekawe, zaskakująco słabe wyniki osiągają partie reprezentujące mniejszości etniczne (które stanowią aż jedną trzecią mieszkańców kraju), około 10% głosów. Większość z jej członków głosuje właśnie na partię Aung San Suu Kyi.

2016
6 kwietnia Aung San Suu Kyi formalnie staje na czele Birmy. Z więzień wychodzą więźniowie polityczni. Jesteśmy dumni, że możemy być w tych dniach w Birmie. Idziemy pod więzienie Insein.

2017
Cały świat elektryzują doniesienia o jednym z największych współczesnych kryzysów humanitarnych. ONZ nazywa Rohingya jedną z najbardziej prześladowanych mniejszości na świecie. Słuchając opowieści uciekających Rohingya nie chce się wierzyć w skalę okrucieństw, których dopuszcza się armia Birmy.
Wszyscy czekają na reakcję Aung San Suu Kyi, wielokrotnie, jeszcze jako opozycjonistka, deklarującej, że Birma musi szanować prawa człowieka.
Noblistka dotkliwie milczy.

I co będzie dalej?

Komentarze (3)